Protecting the rights and the safety of journalists, as well as protecting media freedom in general, requires commitment and proactive action not just from associations of journalists and media trade unions, but also individual journalists, editors, cameramen, photojournalists and other media professionals. Knowing which rights and freedoms are guaranteed to journalists and media professionals under national legislation in the countries of the Western Balkans, as well as international acts and conventions, is imperative for preserving and protecting the freedom of the media.Rights of journalists and the freedom of the media are rooted in Article 10 of the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms:
“Everyone has the right to freedom of expression. This right shall include freedom to hold opinions and to receive and impart information and ideas without interference by public authority and regardless of frontiers. This Article shall not prevent States from requiring the licensing of broadcasting, television or cinema enterprises.
The exercise of these freedoms, since it carries with it duties and responsibilities, may be subject to such formalities, conditions, restrictions or penalties as are prescribed by law and are necessary in a democratic society, in the interests of national security, territorial integrity or public safety, for the prevention of disorder or crime, for the protection of health or morals, for the protection of the reputation or rights of others, for preventing the disclosure of information received in confidence, or for maintaining the authority and impartiality of the judiciary.”
Economic sustainability and independence of the media cannot be jeopardized neither by the state, nor public or private companies or organisations. Threatening economic sanctions is unacceptable in democratic societies and the state must protect the media from economic pressures and/or attempts of “blackmailing” through public financing, marketing or paid advertising. Private companies have to respect the independence of the media and refrain from exerting pressure or blurring the line between journalism and advertising.
All countries need to ensure that the media and the work they do enjoy full protection of an independent judiciary and authorities. Journalists and other media professionals must be safe from physical assaults and harassment. Judicial authorities have to thoroughly investigate and sanction all such violations and threats of violence.
Censorship has to be strictly prohibited. Independent journalism in all media must be free from persecution, political pressures or regulatory interference by public authorities. Print and online media should be exempt from having to acquire state licenses.
Using satire in journalism is a completely legitimate form of expression. Humour and satire, protected by Article 10 of the Convention, allow the media to exaggerate and even provoke, as long as they do not mislead the public.
Moreover, the role of the media is not just to inform the public – a pluralist democracy and freedom of political debate presuppose informing the public on all matters of public interest, and this includes the right of the media to report negative information and criticize politicians and public officials, as well as the right of the public to be informed. Consequently, journalists and media outlets have a legitimate right to publish information about public figures and officials that are “shocking”, “disturbing” or even “offensive” as long as it serves public interest and the right of the public to be informed about all matters, including controversial ones.
Private and family life of politicians and public officials should not be the subject of media reporting, as that would violate Article 8 of the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. However, information about their private lives may be disclosed if it is directly linked to the performance of their public duties, without undue damage to third parties (children or other family members).
When speaking of invading the privacy of politicians or public officials for the sake of public interest, “public interest” should be understood as “actions and/or information intended to help the public form opinions or make decisions regarding certain issues or events, including uncovering crimes or misdemeanours, and prevent the public from being misled by statements or actions of individuals or organisations.” Journalists and editors need to assess public interest on a case-by-case basis before disclosing private information.
Similarly, when politicians or public figures attract attention to some aspects of their private lives, the media are entitled to report on this and inform the public. In cases when people who are under scrutiny suffer personal tragedies, the media need to show consideration and approach the issue with due compassion and discretion.
Freedom to criticize public officials gives journalists and the media the opportunity to scrutinize the work of public officials and public figures in general. Politicians, public officials and other public figures “voluntarily” decide to earn public trust and expose themselves to public political debate. Therefore, they are subjected to public scrutiny and can potentially be harshly criticized by the media for the way they perform their duties. The media thus act as public watchdogs, contributing to transparency and accountability of public authorities and protecting the right to political debate and the right of citizens to discuss all issues that affect their lives. Politicians should not be protected against criticism more than anyone else, and journalists and the media should not face severe sanctions for critically commenting on or exposing public and political figures to public scrutiny. This principle also applies to public officials; exceptions can be made only in a limited number of cases when it interferes with the work of public officials (e.g. in the judiciary).
The right to freedom of information is one of the cornerstones of a democratic society. Ensuring public access to information is an imperative for all public authorities. The right to information rests upon a basic principle that all information held by public authorities should be subjected to disclosure and that this rule may be violated only in very limited circumstances. Journalists and the media have the right to unobstructed access to all information and sources, including foreign ones.
States and state-controlled institutions have assumed the responsibility (through domestic legislation and/or international conventions) not to restrict freedom of information for journalists and the media and to support them in gathering and seeking information. Although the right to freedom of information concerns all citizens and not just journalists, it is especially important for journalism because it is the very touchstone of a free society and free media. By exercising the right to freedom of information, journalists and the media can help ensure government accountability and transparency and advocate the participation of citizens in decision-making processes of public authorities.
The right to freedom of expression entails: the right to hold opinions, the right to receive information and ideas, the right to impart/disseminate information and ideas and the right to free journalistic investigation.
Freedom to hold opinions is the basic condition for all other freedoms and enjoys absolute protection. The freedom to impart information and opinions is a vital aspect of the political life of all countries and their citizens. The right to receive information and ideas is the right to gather and seek information through all possible lawful sources and it refers to the freedom of the press/media, including the freedom to print and distribute newspapers and other print publications, the freedom to broadcast radio and television programs, the freedom to publish content on the internet, as well as the duties and responsibilities of all who participate in this process.
In its interpretation of Article 10 of the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, the European Court of Human Rights extended the right to freedom of expression to include not just the freedom of publication, but also the freedom of investigation, which is crucial for investigative journalism.
The right of journalists and the media to gather, investigate and circulate information should not be jeopardized or subjected to restrictions or sanctions. EU standards on freedom of expression require governments to propagate, protect and respect freedom of expression, the diversity of media and their political, cultural and social mission.
Ky ligj rregullon themelimin, funksionimin dhe kompetencat për Radiotelevizionin e Kosovës, me qëllim të sigurimit të informimit të saktë, objektiv, të paanshëm dhe të shpejtë të qytetarëve të Republikës së Kosovës.
Gazetarët përgjegjës dhe mediat duhet të respektojnë të drejtat e autorëve, qoftë të drejtat e autorit apo të tjera të lidhura, veprat e të cilëve ata janë duke përdorur. Këto janë të drejta themelore që mbrojnë çdo përpjekje krijuese ose intelektuale. Ato sigurojnë mbështetje për autorët në formën e njohjes apo honorareve dhe të ofrojnë siguri se puna e tyre do të jetë e mbrojtur nga dublikimi i paautorizuar. Të drejtat e autorëve janë të mbrojtura nga ligjet për të drejtën e autorit dhe të drejtave tjera të lidhura me të, si dhe kodet e gazetarëve të etikës dhe sjelljes për mediat dhe gazetarët, të cilat u japin pronarëve të drejtën për të autorizuar ose të ndalojnë ndonjë riprodhim të punës së tyre.
Në të vërtetë, këto vepra nuk gëzojnë mbrojtje adekuate pasi që mediat shpesh ato që shpërndajnë, përdorin dhe i paraqesin ato në publik në një mënyrë shkelin të drejtat e autorit. Mediat mund të përdorin përmbledhjet dhe citatet në një gjatësi të arsyeshme, materiale nga botime të tjera dhe mbajtësve të tjerë të së drejtës së autorit pa leje, me kusht që të citojnë burimin e tyre. Çdo përdorim i konsiderueshëm apo riprodhimi i materialit të mbrojtur nga e drejta autoriale kërkon leje të veçantë nga mbajtësi i së drejtës autoriale, përveç rasteve kur leja autoriale është dhënë tashmë në material.
Gazetarët dhe profesionistët në media po ashtu edhe punëtorët tjerë kanë garancione themelore në të drejtat për punë. Të drejtat individuale për punësim përfshijnë: e drejta për punë, mbrojtja kundër diskriminimit, siguria në punë, kushte të duhura për punë, pagesa të drejta, e drejta për sindikatë, e drejta për marrëveshje kolektive, e drejta për t’u informuar dhe këshilluar dhe mbrojtje e veçantë për kategori të caktuara të punëtorëve: fëmijët dhe të rinjtë, gratë, anëtarët e grupeve minoritare, punëtorët migrant, etj.
Të drejtat individuale të punësimit mbrohen nga rregulloret e ndryshme, kryesisht nga ligji i punës që përcakton se punëdhënësit duhet të kenë përfunduar me kontrata të punës me gazetarët dhe profesionistët e mediave dhe të sigurojnë dalje në pension dhe mbulesë të kujdesit shëndetësor, pajtohet me dispozitat ligjore duke rregulluar kohën maksimale të punës, duke iu dhënë punëtorëve pushim vjetor me pagesë, duke paguar pagën e arritur me marrëveshje, me një fjalë të garanton të gjitha të drejtat që i gëzojnë të gjithë qytetarët tjerë.
Ky Ligj përcakton të drejtat, përgjegjësitë, parimet dhe masat lidhur me mbrojtjen e të dhënave personale
dhe themelon institucionin që është përgjegjës për mbikëqyrjen e legjitimitetit të përpunimit të të dhënave.
Me qëllim të promovimit të një shoqërie tolerante dhe demokratike në Kosovë përmes respektimit
të standardeve ndërkombëtare për të drejtat e njeriut si dhe të lirisë së shprehjes dhe për
parandalimin e gjuhës së shpifjes dhe fyerjes në vitin 2008 është miratuar Ligji kundër shpifjes dhe fyerjes. Ky Ligj ka për qëllim të rregullojë përgjegjësinë civile për shpifje dhe fyerje.
Ky ligj garanton të drejtën e secilit person fizik dhe juridik, pa diskriminim mbi çfarëdo baze, për të pasur qasje, pas kërkesës, në dokumentet e mbajtura, hartuara apo pranuara nga institucionet publike.
Fshehtësia e burimeve të gazetarisë dhe e drejta e gazetarëve për të përdorur burime pa emra duhet plotësisht të respektohet. Kërkimet policore të zyrave dhe hapësirave tjera të mediave, përgjimi i komunikimeve në mënyrë që të zbulohet burimi apo për të rrezikuar besueshmërinë e procesit redaktues është e papranueshme në shoqëritë demokratike.
Edhe kur kërkojnë për të mbrojtur sigurinë e gazetarëve, agjencitë e zbatimit të ligjit apo institucionet gjyqësore nuk duhet të urdhërojnë profesionistët e mediave të dorëzojnë informacione ose materiale (p.sh. shënime, fotografi, audio ose video) të fituara për qëllime të raportimit në një situatë krize, po ashtu nuk duhet atë material të tillë të konfiskojnë dhe të përdoret në procedurat ligjore. Çdo devijim nga këto parime do të përbënte shkelje të nenit 10 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe jurisprudencën përkatëse të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.
Ligji për mbrojtjen e burimeve të gazetarisë rregullon çështjen e mbrojtjes së të drejtës së gazetarëve për të ruajtur burimin e informacionit.
Ky Kod, i derivuar nga standardet ekzistuese ndërkombëtare të praktikës së gazetarisë, mëton të shërbejë si bazë për sistemin vetërregullues i cili do të konsiderohej profesionalisht dhe moralisht i obligueshëm për gazetarë, reporterë, redaktorë, pronarë dhe botues të gazetave, portaleve dhe agjensive të lajmeve.