Lajmet

Shkruan: Gynesh Veshall

Dhuna në baza gjinore mbetet një problem shqetësues në mbarë botën, përfshirë edhe Kosovën. Në këtë kontekst, komuniteti rom përballet me sfida të shumëfishta, përfshirë margjinalizimin socio-ekonomik, diskriminimin dhe mungesën e qasjes në shërbime mbështetëse. Dhuna gjinore brenda këtij komuniteti shpesh mbetet e padukshme dhe e pandëshkuar për shkak të stigmatizimit, mungesës së informimit dhe barrierave institucionale.

Shumë gra rome hezitojnë të raportojnë dhunën për shkak të frikës nga paragjykimi, mosbesimit ndaj institucioneve dhe mungesës së mbështetjes së nevojshme. Këto histori shpesh mbesin të pathëna dhe të padukshme për publikun e gjerë.

Faktorët që Ndikojnë në Dhunën me Bazë Gjinore

1. Traditat e Vjetra dhe Perceptimet Gjinore – Në shumë familje rome, traditat e vjetra ndikojnë në mënyrën si perceptohet roli i gruas.
2. Mungesa e Informimit – Shumë gra dhe vajza rome nuk kanë qasje të plotë në arsim, gjë që ndikon në ndërgjegjësimin për të drejtat e tyre. Mungesa e informacionit për institucionet që ofrojnë ndihmë i bën ato më të prekshme ndaj abuzimit.
3. Mosbesimi ndaj Institucioneve – Shumë gra hezitojnë të raportojnë rastet e dhunës, sepse nuk besojnë se institucionet do t’i trajtojnë me seriozitet. Ky mosbesim vjen nga përvoja të mëparshme ku zërat e tyre janë neglizhuar.

Dhuna në baza gjinore ka pasoja të rënda për gratë rome, duke ndikuar jo vetëm në shëndetin e tyre fizik dhe mendor, por edhe në mirëqenien e familjeve dhe komunitetit të tyre. Gratë që përjetojnë dhunë shpesh përballen me depresion, ankth dhe izolim social, ndërsa fëmijët e rritur në mjedise të dhunshme zhvillojnë trauma afatgjata.

Hapat për Parandalimin dhe Trajtimin e Dhunës

Edukimi dhe Ndërgjegjësimi – Radio Romano Avazo e cila është e vetmja radio e licencuar në gjuhën rome, organizon vazhdimisht emisione edukative për të drejtat e grave dhe pasojat e dhunës. Është e rëndësishme që këto mesazhe të arrijnë çdo familje rome, përmes gjuhës së thjeshtë dhe të afërt për ta.

1. Fuqizimi Ekonomik i Grave – Kur gratë kanë pavarësi ekonomike, ato janë më të afta të marrin vendime për jetën e tyre. Programet për zhvillimin e aftësive profesionale dhe qasjen në tregun e punës janë një hap i rëndësishëm drejt kësaj.
2. Përmirësimi i Mekanizmave Institucionalë – Duhet të krijohen ura besimi mes institucioneve dhe komunitetit rom. Organizimi i trajnimeve dhe takimeve të përbashkëta mund të ndihmojë në këtë drejtim.

Roli i Medias dhe Shoqërisë Civile

Media, veçanërisht ato në gjuhën rome, si Radio Romano Avzo dhe RTK redaksia rome, kanë një rol të rëndësishëm në këtë proces. Përmes emisioneve të rregullta, jo vetëm që informojnë, por edhe inkurajojnë gratë të ndajnë përvojat e tyre dhe të kërkojnë ndihmë.

Statistikat mbi Komunitetin Rom në Kosovë

Komuniteti rom në Kosovë përbën një pjesë të rëndësishme të mozaikut etnik të vendit. Sipas regjistrimit të popullsisë të vitit 2011, në Kosovë jetonin 8,824 persona të komunitetit rom, që përbënin 0.51% të popullsisë totale. Megjithatë, përfaqësuesit e komunitetit dhe zyrat komunale për komunitete dhe kthim sugjerojnë se këto shifra mund të jenë më të ulëta se numri real, për shkak të pjesëmarrjes së ulët në regjistrim dhe mungesës së të dhënave nga disa komuna veriore.

Komuniteti rom është i shpërndarë në të gjithë Kosovën, me përqendrim më të madh në komunat si Ferizaj, Fushë Kosovë, Gjakovë, Pejë dhe Prizren.

Në fushën e arsimit, përfshirja e fëmijëve të komunitetit rom mbetet sfiduese. Niveli i përfshirjes në edukimin parashkollor është i ulët, dhe ndonëse ka përmirësime në arsimin e detyrueshëm, pjesëmarrja zvogëlohet në nivelet më të larta të arsimit. Për shembull, në Komunën e Gjakovës, gjatë vitit shkollor 2017/2018, në arsimin fillor dhe të mesëm të ulët ishin të përfshirë 624 fëmijë të komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptian; ndërsa në arsimin e mesëm të lartë vetëm 72 nxënës.

Në aspektin ekonomik, komuniteti rom përballet me sfida të mëdha. Sipas të dhënave të Agjencisë së Punësimit të Kosovës për vitin 2020, në komunën e Fushë Kosovës ishin të regjistruar si të papunë 80 persona nga komuniteti rom, në Lipjan 47 dhe në Ferizaj 44. Këto shifra mund të mos pasqyrojnë plotësisht shkallën e papunësisë, pasi shumë persona mund të mos jenë të regjistruar si të papunë.

Për të adresuar këto sfida, Qeveria e Kosovës ka miratuar "Strategjinë për avancimin e të drejtave të komuniteteve rom dhe ashkali në Republikën e Kosovës 2022-2026", e cila synon përmirësimin e kushteve të jetesës dhe integrimin e plotë të këtyre komuniteteve në shoqëri.

Është e rëndësishme të theksohet se të dhënat statistikore për komunitetin rom mund të jenë të kufizuara dhe jo gjithmonë pasqyrojnë realitetin e plotë, për shkak të sfidave në mbledhjen e informacionit dhe pjesëmarrjes në proceset zyrtare të regjistrimit.

Burimet e Informacionit:

1. OSBE (OSCE Kosovo) - Raporti mbi komunitetet në Kosovë (osce.org)
2. Qeveria e Kosovës - Strategjia për avancimin e të drejtave të komuniteteve rom dhe ashkali 2022-2026 (kryeministri.rks-gov.net)
3. KEC (Kosovo Education Center) - Raporti mbi përfshirjen e komuniteteve rom në arsim (kec-ks.org)
4. Admovere - Raporti mbi sfidat e komuniteteve rom gjatë pandemisë (admovere.org)

Përfundim

Dhuna në baza gjinore tek komuniteti rom në Kosovë nuk është vetëm një problem i një grupi të caktuar, por një plagë shoqërore që kërkon vëmendjen e të gjithëve. Është thelbësore që shoqëria të ndërmarrë hapa konkretë për të mbështetur gratë dhe për të ndërtuar një të ardhme më të sigurt për të gjithë.

--

Ky projekt është pjesë e iniciativës së UN Women, “Adresimi i ndikimeve të dhunës me bazë gjinore në Kosovë dhe fuqizimi i të mbijetuarve/eve për të luftuar stigmën dhe për të folur hapur”, mbështetur nga Ambasada Britanike në Prishtinë.